تا حالا شده یه مسئله‌ای به طرز آزاردهنده‌ای بره تو مختون و هر لحظه بهش فک کنید ولی قدمی در راستای حل کردنش برندارید؟
تا حالا شده راجع‌به موضوعی نگران باشید و این احساس همینطور با شما باقی مونه تا جایی که دیگه حس کنید کنترل نگرانی‌تون از دستتون در رفته؟
یا این عادت رو دارید که دائم خودتونو سرزنش کنید و رفتارهای گذشته‌تونو زیر سوال ببرید؟
برای این نوع از بیش‌اندیشی در روانشناسی یه اصطلاحی وجود داره. بهش می‌گن rumination که در فارسی به نشخوار ذهنی برگردان شده. در نگاه اول شاید کلمه‌ی ناخوشایندی به نظر بیاد ولی یه جورایی‌ام بامزه‌ست.
یکی از تعاریف شناخته‌شده‌ی نشخوار ذهنی از این قراره:
«نشخوار ذهنی، متمرکز کردن توجه بر علائم، علت‌ها و پیامدهای یک پریشانی، به جای تمرکز بر راهکارهای آن است.»[1]
توضیح ساده‌ی این تعریف اینه که شخص توجهش رو این قضیه‌ست که چرا پریشانه، چی شد که اینطور شد، چرا فلان حرفو زد، چرا فلان کارو کرد، حالا این حرفی که زد یا کاری که کرد عواقبش چیه، چه پیامدی براش داره؛ «و» توجهی به راهکارها نداره؛ دنبال راه‌حل نیست، بیشتر دنبال چرایی قضیه‌ست و کمتر دنبال اینه که چه کاری از دستش برمیاد و چطور می‌تونه تغییری ایجاد کنه.
کسی که نشخوار ذهنی می‌کنه، می‌ره سراغ مسائل گذشته و درباره‌شون سوالای بزرگ می‌پرسه: «چرا این اتفاق افتاد؟» / «این اتفاق چه معنایی داشت؟» ولی هیچ‌وقت به پاسخی نمی‌رسه.
نشخوار ذهنی به طور مستقیم با افسردگی در ارتباطه: پژوهش‌ها نشون می‌ده که نشخوار ذهنی در به وجود اومدن، ماندگاری و تشدید افسردگی نقش داره.
از طرف دیگه، موندن توی گذشته یا آینده، باعث میشه علی رغم صرف انرژی ذهنی زیاد، نتونیم کاری از پیش ببریم. «مردم معمولاً بیش‌اندیشی رو با حل مسئله اشتباه می‌گیرن؛ اما درنهایت ما توی یک حلقه گرفتار می‌شیم و مسئله‌ای رو حل نمی‌کنیم.» هِلن اٌدِسکی، روانشناس بالینی. به عبارت دیگه نشخوار فکری ما رو از کار و زندگی می‌ندازه.
چه کار میشه کرد؟
حالا که با نشخوار ذهنی آشنا شدید، اگه بخواید می‌تونید تغییرش بدید.
هشدار!
سعی نکنید نشخوار ذهنی رو متوقف کنید. این که به خودتون بگید که به فلان چیز فکر نکن، باعث نمی‌شه که به اون چیز فکر نکنید؛ بلکه برعکس، باعث میشه بیشتر به اون چیز فکر کنید.
تلاش برای متوقف کردن نشخوار ذهنی، حتی ممکنه باعث بشه درباره‌ی نشخوار ذهنی نشخوار ذهنی کنید و به خودتون بگید «اه چرا دارم انقد وقتمو با نگران بودن تلف می‌کنم؟»
حالا بریم سراغ کارایی که میشه کرد:
۱- بازسازی شناختی
برای مقابله با نشخوار ذهنی، فکر رو جایگزین کنید.
برای این که فکرهای منفی توی سرتون کمتر باورپذیر بشن، موقعیت رو به شکل‌های دیگه‌ای تفسیر کنید. به این کار بازسازی شناختی می‌گن. از خودتون بپرسید احتمال این که چیزی که ازش می‌ترسم واقعاً اتفاق بیوفته چقدره؟ اگه احتمالش کمه، نتایج محتمل‌تر چه چیزایی هستن؟
— بروس هوبارد، استادیار روانشناسی دانشگاه کلمبیا
اگه احساس می‌کنید که دارید روی یک مسئله بیش از حد فکر می‌کنید، مسئله رو طوری برای خودتون تعریف کنید که نتیجه‌ی مثبتی که انتظار دارید رو منعکس کنه. مثلا به‌جای گفتن این که «من حالم از شغلم به‌هم می‌خوره» به خودتون بگید (یا بهتر این که بنویسید) «من یه شغلی می‌خوام که باهاش بیشتر احساس مفید بودن بکنم»، و بعد برای توسعه‌ی مهارت‌ها، گسترش شبکه‌ی افراد و جست‌وجوی فرصت‌های شغلی برنامه‌ریزی کنید.
برای خلاص شدن از نشخوار فکری، ایده این نیست که فقط حرفای قشنگ قشنگ به خودتون بزنید، ایده اینه که در مسیری فکر کنید که به نتایج واقعی منجر بشه.
برای مثال عبارت «نمی‌تونم باور کنم که همچین اتفاقی افتاد» رو به «من چی کار می‌تونم بکنم که این اتفاق دوباره تکرار نشه؟» تغییر بدید و یا به‌جای «من دوستای خوب ندارم!» روی این جمله تمرکز کنید: «چه قدم‌هایی می‌تونم بردارم که دوستی‌هایی که دارم عمیق‌تر بشه و همچنین دوستای جدید پیدا کنم؟». — رایان هاوز روانشناس بالینی
جالبه بدونید که یک رویکرد درمانی متمرکز بر نشخوار ذهنی وجود داره که روی این عادت بیماران و رابطه‌ی این عادت با افسردگی و اضطراب کار می‌کنه.
۲- فرصت دادن
تلاش برای این که کلی کار در زمان کم انجام بدیم، می‌تونه ما رو به سمت نشخوار ذهنی ببره. وقتی حجم کار زیاد و زمانمون کمه ممکنه حس کنیم که هیچ کاری از دستمون ساخته نیست و به نشخوار ذهنی پناه ببریم. راه حل این مسئله اینه که به خودمون فرصت کافی بدیم تا کارها رو یکی یکی به انجام برسونیم. البته این برای کمال‌گراها اصلاً آسون نیست.
۳- زندگی در لحظه‌ی حال
برای کنترل نشخوار ذهنی، توجه به حواس پنج‌گانه بهتون کمک می‌کنه. ایده اینه که وقتی به جهانی که همین الان در اطراف شما در جریانه توجه کنید، کمتر توی سرتون وقت می‌گذرونید. روی همین حساب، مدیتیشن یه پادزهر موثر برای نشخوار ذهنیه. نتایج پژوهش‌های علمی هم نشون می‌ده که مدیتیشن کردن نشخوار ذهنی و احساس نگرانی رو به مقدار معناداری کاهش می‌ده و در نتیجه باعث کاهش سطح اضطراب و افسردگی میشه. [3]
[1] Nolen-Hoeksema, S.; Wisco, B. E.; Lyubomirsky, S. (2008). “Rethinking Rumination” (PDF). Perspectives on Psychological Science. 3 (5): 400–424.
[2] Nolen-Hoeksema, S.; Wisco, B. E.; Lyubomirsky, S. (2008). “Rethinking Rumination” (PDF). Perspectives on Psychological Science. 3 (5): 400–424.
[3] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6418017/
Rethinking Rumination (2008), Nolen-Hoeksema, et.al. 400-424
Mindfulness and Symptoms of Depression and Anxiety in the General Population: The Mediating Roles of Worry, Rumination, Reappraisal and Suppression (2019), Fabrice B. R. Parmentier, et. al.
Over-thinking: a habit that fuels depression (2017), Chris Aiken
Psychologists Explain How To Stop Overthinking Everything (2019), Thomas Oppong
